De F-gassenverordening: wat gaat er mogelijk veranderen?

9 juni 2021

De F-gassenverordening (517/2014) wordt momenteel geëvalueerd door de Europese Commissie (EC). De uitkomst kan betekenen dat er een verscherping wordt doorgevoerd die nodig kan zijn om de ambitieuze Europese klimaatdoelen te behalen. Als belangrijke stap in dit herzieningsproces organiseerde de EC op 6 mei jongstleden een online stakeholder workshop. Dit artikel geeft een beknopt overzicht van de presentaties en discussies, en werpt een blik op de toekomst.

Tekst: René van Gerwen

Tussen de 350 en 400 stakeholders, afkomstig uit alle EU-lidstaten, namen op 6 mei deel aan de virtuele bijeenkomst. Er waren helaas nauwelijks Nederlanders bij, wat zorgelijk is. Blijkbaar zien we het belang van deze revisie onvoldoende in en hebben we niet door hoeveel invloed er nog kan worden uitgeoefend op de uiteindelijke versie. De auteur van dit artikel nam als bestuurslid van de knvvk & young cool deel aan de workshop. Bij de start van deze stakeholder-workshop werden de doelstellingen ervan uitgelegd:

• Presenteren van de belangrijkste bevindingen van de studie ter ondersteuning van de evaluatie van de huidige verordening.
• Presenteren van de doelstellingen voor de herziening van de verordening en de beoogde beleidsopties.
• Presenteren van de aanpak om de effecten van de beoogde beleidsopties voor wijziging te beoordelen.
• Geven van de voorlopige bevindingen van de beoordeling van de ecologische, economische en sociale effecten van beoogde beleidsopties.
• Presenteren van bestaande gegevenshiaten waar input van belanghebbenden nodig is.
• Verzamelen van opmerkingen en aanvullende input van de stakeholders.

Dit is erg veel voor een Zoom-workshop van in totaal vijf uur. De hoeveelheid gepresenteerde detailinformatie was enorm. In dit artikel worden een paar zaken uitgelicht. Alle details zijn te vinden op de website van de EC.

Beoordeling van huidige verordening
Diverse adviesbureaus hebben in opdracht van de Europese Commissie de huidige verordening diepgaand geëvalueerd. Ze komen tot de conclusie dat de oorspronkelijke doelstellingen grotendeels worden gerealiseerd:

• Het aanbod van HFK’s is met 37% (in kg) cq 47% (in CO₂-eq) afgenomen tussen 2015 en 2019.
• Het gemiddelde GWP van HFK’s in het totale aanbod in de EU daalde met 17% tussen 2015 en 2019.
• Naast een groei in het aanbod van onverzadigde HFK’s en HCFK’s (HFO’s) is er een aanzienlijke groei bij natuurlijke koudemiddelen.
• HFK-prijzen zijn gestegen, zoals verwacht, om groene technologieën te stimuleren, terwijl de prijzen van natuurlijke alternatieven stabiel zijn gebleven.
• Terugwinning van F-gassen vindt beperkt plaats, maar is wel gestaag toegenomen.
• Gebruiksverboden om apparaten met HFK’s op de markt te brengen zijn met succes geïmplementeerd en erg effectief.
• Modellering voor de komende jaren op basis van de huidige verordening geeft aan dat de oorspronkelijke klimaatdoelen voor 2030 niet volledig worden bereikt (ca. 9 Mt CO₂-eq overschrijding).
• Emissiereductiekosten, berekend als de gemiddelde verhouding van de (technologische) kosten op jaarbasis ten opzichte van de gemiddelde emissiebesparingen over de gehele levensduur, bedroegen gemiddeld minder dan 1 euro per vermeden ton CO₂-eq. Dat is zeer concurrerend ten opzichte van veel andere maatregelen.
• Een voorzichtige formulering in de presentaties: ‘’Het is onwaarschijnlijk dat deze regelgeving een negatief effect heeft gehad op de sector, en het effect zou ook positief kunnen zijn geweest’’.
• Over de administratieve lasten zijn de meningen verdeeld. De meeste bedrijven gaven aan dat de kosten gerechtvaardigd waren om de doelstellingen te bereiken. De sector wordt opgeroepen om via een standaardformulier ervaringen in te brengen.

Aangescherpte klimaatdoelen
In opdracht van de Europese Commissie hebben consultants van het Duitse Öko-Institut, het Britse Ricardo en het Duitse Öko-Recherche aan de hand van uitgebreide interviews, analyses en rekenmodellen het huidige herzieningsvoorstel van de Commissie voorbereid en onderbouwd. Uit de presentatie bij aanvang van de workshop blijkt dat het voor het halen van de ambitieuze EU-klimaatdoelstellingen (55 procent CO₂-reductie in 2030, CO₂-neutraliteit in 2050), nodig is om de huidige F-gassenverordening aan te scherpen. Verderop in dit artikel volgt een uitgebreide lijst met opties.

Basis voor GWP-berekening
De basis voor de GWP-berekening werd tijdens de workshop aan de orde gesteld. Het is erg vreemd dat in onze sector algemeen wordt gerekend met een GWP die is bepaald op basis van het klimaateffect over een periode van 100 jaar. Die keuze is lang geleden als politiek compromis wereldwijd vastgesteld. Veel partijen waren toen al voorstander van een periode van 20 jaar, wat logischer bij termijnen van de klimaatdoelen aansluit. Als we de GWP van F-gassen zouden baseren op 20 jaar, dan zou voor veel F-gassen die waarde tot een factor 4 stijgen (nog steeds ten opzichte van CO₂ met de waarde 1). Er wordt niet verwacht dat we de basis van de GWP-waarden gaan aanpassen, maar het blijft wel goed om te realiseren dat we met de huidige basis de bijdrage van F-gassen aan de klimaatopwarming ernstig onderschatten. Nog meer reden voor snelheid en daadkracht.

Wat zijn de opties voor herziening?
De volgende ‘verkorte’ lijst van opties werd gepresenteerd (de oorspronkelijke lijst was veel langer). Deze opties kunnen in de uiteindelijke herziening worden opgenomen, afhankelijk van de verdere uitwerking en impact-analyse, en de reacties van de stakeholders. Het is daarom zinvol om deze optielijst door te nemen en eventuele reacties via ons of uw belangenorganisatie in te brengen.

A: Ambitie op één lijn brengen met de EU Green Deal
A1: Verhogen ambitie HFK-afbouw.
• Vóór 2030: verhoging van de ambitie van de resterende HFK-afbouwstappen.
• Na 2030: de ambitie van toekomstige HFK-uitfaseringsstappen verhogen zodat ze verder gaan dan de reductie die vereist is door Montreal
Protocol.
A2: F-gassen verbieden in producten of apparatuur waar deze gassen niet langer nodig zijn.
• Nieuw verbod voor stationaire airconditioning- en warmtepompapparatuur:
– met een nominaal vermogen tot 12 kW die gefluoreerde broeikasgassen bevatten of waarvan de werking berust op gefluoreerde broeikasgassen met een GW van 150 of meer.
– met een nominaal vermogen van meer dan 12 kW die gefluoreerde broeikasgassen bevatten of waarvan de werking berust op gefluoreerde broeikasgassen met een GWP van 750 of meer.
• Nieuw verbod voor stationaire koeling: kleine hermetische eenheden voor commercieel en huishoudelijk gebruik die gefluoreerde broeikasgassen bevatten of waarvan de werking afhankelijk is van broeikasgassen (bijv. ijsmachines, melkkoelers aangesloten op koffiemachines, slagroommachines, sapmachines, bierkoelers).
• Verwijder de ontheffing voor stationaire koeling onder – 50 °C: bij te gebruiken HFK’s met een GWP van 2.500 of meer alleen nog gerecycled of geregenereerd koudemiddel.
• Verwijder de ontheffing voor service en onderhoud van koelapparatuur met een vulling van minder dan 40 ton CO₂-eq met nieuwe gefluoreerde gassen.
• Versterk het gebruiksverbod voor service en onderhoud van koelapparatuur met teruggewonnen gassen.
• Pas eisen toe ter voorkoming van F-gasemissies op stoffen vermeld in bijlage II, bij productie, opslag en transport (bulkgassen).

B: Afstemming met het Protocol van Montreal
B1: Nieuwe afbouwstappen na 2030
• Invoering van HFK-afbouwstappen voor 2034 en 2036 in overeenstemming met het Protocol van Montreal.
B2: Verwijder enkele vrijstellingen en drempels waarin het Protocol van Montreal niet voorziet
• Verwijder de drempel voor het op de markt brengen van HFK’s.
• Verwijder rapportagedrempels: productie, import en export; vernietiging; grondstof.
B3: Om volledige uitlijning te bereiken, moet de HFK-productie afzonderlijk worden afgebouwd.
• Implementeren van HFK-productie-uitfasering, naast de toepassingsverboden.
B4: Flexibiliteit toevoegen om af te stemmen op toekomstige besluiten Montreal Protocol.
• Voeg flexibiliteit toe om integratie van toekomstige aanpassingen of besluiten onder het Protocol van Montreal mogelijk te maken. Bijvoorbeeld vrijstellingen van de HFK-uitfasering, aanpassing van GWP-waarden aan recentere wetenschappelijke gegevens (IPCC).
B5: Overig.
• Nieuw verbod op de uitvoer van bulk-HFK’s uit de EU naar een land dat geen partij is bij het Kigali-amendement, vanaf 2033.

C: Verbeteren implementatie en handhaving.
C1: Certificering van monteurs die werken met alternatieve koudemiddelen met een laag GWP
• Certificering voor onverzadigde HFK’s en H(C)FK’s en andere alternatieven (CO₂, ammoniak, koolwaterstoffen).
• Certificeringsprogramma’s die ook praktische training voor alle alternatieven omvatten.
• Energie-efficiëntie toevoegen als onderdeel van training.
• Installeren/service/onderhoud/reparatie bij installaties met onverzadigde H(C)FK’s alleen door gecertificeerd personeel.
C2: Gedetailleerde regels voor douane- en toezichtautoriteiten in de EU.
• Duidelijke instructies over de rol van douane­autoriteiten en markttoezichtautoriteiten.
• Behandeling van producten en apparatuur die illegaal op de markt zijn gebracht, en illegale containers.
• Vertrouwelijkheidsverplichtingen voor EU-lidstaten.
• Neem minimumstraffen op voor niet-naleving quotasysteem (quotumoverschrijding, autorisatietekort, illegale afgifte van autorisaties); rapportage- en verificatievereisten; handel in, opslag en gebruik van HFK’s die niet onder quota vallen.
C3: Versterking van de verplichtingen van marktdeelnemers om illegale handel te voorkomen.
• Nieuwe verboden: transport, opslag en gebruik van niet-hervulbare F-gascilinders.
• Vereisten voor doorvoerprocedures (T1).
• Nieuwe verplichtingen voor importeurs.
• Nieuwe verplichtingen voor de verkoop van F-gassen.
• Andere vereisten.
C4: De marktspelers beperken tot legitieme deelnemers.
• Verankeren van het ‘BO’-principe om markt­spelers te beperken.
• Beperk de afgifte van quotumautorisaties aan gevestigde exploitanten, quota op basis van referenties.
• Inhouden van quota bij het toewijzen van quota om bepaalde redenen met de bedoeling deze later te verdelen.
• Stem de vaststelling van de quotumtoewijzing op basis van de jaarlijkse aangifte af op de frequentie van quotum-allocatie op basis van referentiewaarden (d.w.z. voor drie jaar).
• Invoering van een registratie- en/of quotumtoewijzingsprijs.
C5: Meer uitgebreide monitoring.
• Etiketteringsvereiste voor HFO’s, NF₃ en mogelijk andere F-gassen.
• Nieuwe rapportageverplichtingen.
• Aanpassing van rapportage- en verificatie­verplichtingen.
•  EU-lidstaten aanmoedigen om elektronische rapportagesystemen te gebruiken voor het verzamelen van data over F-gasdienstinterventies, monteurs, verkoop van niet-hermetische apparatuur en emissiegegevens.

Inbreng van de stakeholders
Tal van organisaties hebben de afgelopen tijd standpunten en voorstellen ingebracht. Deze zijn terug te vinden op de websites van die organisaties, en deels op de website van de EU. Hieronder volgt een beperkte bloemlezing.
• De Refrigerants Naturally! Association heeft een position paper ingestuurd, gericht op het wegnemen van belemmeringen om natuurlijke koudemiddelen toe te passen. Nederlandse leden zijn de knvvk & young cool , STEK, Itho Daalderop, Triple Aqua Licensing en Entropycs.
Meer informatie is te vinden op deze website.
• ECOS (NGO gericht op duurzame internationale technische normen en wetgeving) heeft een briefing paper ingebracht over de milieueffecten van HFO’s en HFK’s.
Meer informatie is te vinden op deze website.
• AREA (de koepelorganisatie van installateurs, waaronder de NVKL) heeft voorstellen ingebracht, onder andere over de certificering van monteurs voor brandbare koudemiddelen en CO2. Helaas is ammoniak daarbij niet opgenomen.
Meer informatie is te vinden op deze website.
• EPEE (Europese Partners voor Energie en het Milieu) heeft een pleidooi ingestuurd voor opleiding gericht op bekendheid en promotie van de regelgeving, en het wegnemen van belemmeringen voor een transitie naar technologieën met lagere emissies.
Meer informatie is te vinden op deze website. 

Discussie tussen deelnemers
Tijdens de workshop konden deelnemers via een chatbox commentaren inbrengen waarop andere deelnemers konden reageren. Hier werd gebruikt van gemaakt door een beperkt aantal deelnemers, maar binnen deze kleine groep ontstond een levendige en soms verrassende discussie. Veel discussie ging over de milieueffecten van HFK’s en HFO’s, ervaringen met natuurlijke koudemiddelen en details over al dan niet legale koudemiddelstromen en lekkages. Ook was er de mogelijkheid om een korte mondelinge boodschap online in te brengen, wat vooral leidde tot het ventileren van algemene standpunten.

Hoe nu verder?
Naar verwachting zal de Europese Commissie tegen eind 2021 haar nieuwe F-gassenvoorstel indienen. Dit voorstel zal vergezeld gaan van een effectbeoordeling van de beleidsopties. Vervolgens zal het Europees Parlement zich hierover uitspreken. Dit betekent dat er de komende maanden nog volop gelobbyd zal worden door belangenpartijen. Als deelnemer aan de Kenniskring Natuurlijke Koudemiddelen van de knvvk & young cool kunt u meediscussiëren, waarbij wij waar zinvol via de Refrigerants Naturally! Association de inbreng doorleiden.

Invloed uitoefenen
Uiteraard kunt u ook via uw eigen belangenorganisatie uw invloed uitoefenen. Het lijkt nog ver weg, maar we moeten ons realiseren dat de komende maanden cruciale stappen worden gezet die de toekomst van onze sector voor een groot deel gaan bepalen. Refererend aan de beginopmerking over de teleurstellend lage Nederlandse deelname aan deze workshop: laat van u horen.