Grootste winkelcentrum van Nederland wordt gekoeld met wko en rivierwater
Het onlangs in gebruik genomen winkelcentrum Mall of the Netherlands in Leidschendam moet jaarlijks zo’n twaalf miljoen bezoekers trekken. Om dat installatietechnisch in goede banen te leiden, beschikt dit grootste overdekte winkelcentrum van Nederland over twee warme en twee koude bronnen. Voor regeneratie en extra koeling is een koppeling met een rivierwaterleiding gemaakt.
Tekst en foto’s: Kees de Vries
In 2018, drie jaar en twee maanden voor de opening, sneed installatiemonteur/meewerkend voorman Rob van Merode van Isolatiebedrijf Hanenberg in Waalwijk zijn eerste stuk elastomeer af om een leiding van winkelcentrum Mall of the Netherlands in Leidschendam te isoleren. Hij is sindsdien continu op deze locatie aan het werk geweest, tot het nieuwe winkelparadijs dit voorjaar werd geopend. “We zijn inmiddels klaar, op wat reparatiewerk na van wat er in de bouwfase mogelijk is beschadigd”, zegt de isolatiespecialist nu. Hij heeft samen met twee collega’s af en aan circa veertig kilometer leidingen geïsoleerd, zes kilometer tracing/verwarmingslint aangebracht en zeker een kilometer leidingplaatwerk gemonteerd. En dan zijn de brandwerende doorvoeringen nog niet eens genoemd.
Installatiemonteur/meewerkend voorman
Rob van Merode.
Renovatie en uitbreiding bestaand winkelcentrum
Onder druk van afnemende bezoekersaantallen is het voormalige winkelcentrum Leidsenhage (1989) sinds maart 2018 naar ontwerp van het Amsterdamse bureau MVSA Architects door Ballast Nedam volledig gerenoveerd en uitgebreid tot het volledig overdekte Westfield Mall of the Netherlands. Met een oppervlakte van circa 117.000 m² en zo’n 280 winkels is dit het grootste overdekte winkelcentrum van Nederland. Behalve retail en versstraat Fresh beschikt Westfield over horeca, een autoshowroom, een Instagram-museum en een bioscoop met tien zalen. Ook een kindercrèche en hondenopvang zijn in het complex gevestigd. Vastgoedbedrijf Unibail-Rodamco-Westfield, opdrachtgever van de renovatie, hoopt met dit nieuwe concept jaarlijks tussen de twaalf en veertien miljoen bezoekers te trekken.
Wko met twee warme en twee koude bronnen
Voor een project van dergelijke omvang (en met deze verwachte bezoekersaantallen) is een passende technische installatie nodig. Installatiebedrijf Roodenburg uit Krimpen aan den IJssel is verantwoordelijk voor de wko-installatie, de luchtbehandeling, de casco-gasleidingen en het overkoepelende gebouwbeheersysteem. De opdrachtgever koos voor een wko met twee warme en twee koude bronnen, met een capaciteit van 100m³/h per stuk. Een bijzonder detail is dat Mall of the Netherlands is voorzien van koeling door middel van aquathermie.
Ringleidingen transporteren het koelwater tot in de individuele winkels.
Warmteoverschot door verlichting en publiek
Het winkelcentrum, zo is de verwachting, krijgt te maken met een warmteoverschot door alle lampen en het winkelend publiek. Techniplan Adviseurs Rotterdam en drinkwaterbedrijf Dunea realiseerden een oplossing om voor de koeling voorgezuiverd rivierwater in te zetten. De winkels worden aangesloten op een duurzame energievoorziening op basis van bodemenergie. Hiermee wordt door middel van warmte- en koudeopslag de benodigde warmte en koude verzorgd. Tussen deze twee energievormen is er soms geen goede balans. In een jaar kan er bijvoorbeeld meer koeling nodig zijn dan verwarming.
Verdeling middels een ringleiding
Het water in de langslopende leidingen van Dunea is ’s winters koud genoeg om het grondwater van het wko-systeem af te koelen en zo het opslagsysteem te balanceren. Het water uit de bronnen wordt getransporteerd naar een techniekruimte aan de noordkant van het project. Speciale pompen vervoeren het vervolgens naar Central Plaza, een centraal middenplein, waarvandaan de warmte en koude met een verdeler met ringleidingen door het winkelcentrum worden geleid. Van Merode: “Het bronwater komt op een graad of twee Celsius binnen. Om die temperatuur zo lang mogelijk vast te houden, zijn de plafondleidingen en verdelers volgens klantspecificatie ingepakt met 10 mm elastomeer (Armaflex). Op kritische onderdelen heb ik ook 25 en 32 mm gebruikt, omdat daar gemakkelijker een mal van was te maken”. Uiteindelijk komt het koelwater op circa 6-7 °C in de verdeler, voor verder transport. Het warme water heeft een temperatuur van circa 16 °C. Wanneer er koude wordt geleverd, gaat er zo’n 200.000 liter water per uur door het winkelcentrum. Het vermogen van de installatie bedraagt 1,5 megawatt.
De afleverset (warmtepompen en afgiftesystemen) verzorgt
de winkelier zelf.
Restwarmte of -koude uitwisselen
Elk van de 280 winkels heeft zijn eigen afleverset aan de wand. De warmtepompen en afgiftesystemen worden door de winkeliers zelf verzorgd, passend bij het gehuurde winkeloppervlak. Dit maakt het mogelijk dat de verschillende winkeliers restwarmte of -koude met elkaar uitwisselen. Alle afleversets zijn dan ook uitgerust met een energiemeter, zodat exact naar verbruik kan worden afgerekend. Rob van Merode: “Elk van de 280 afleversets – van groot tot klein, afhankelijk van de winkelruimte – is vanwege rendement en procesbeheersing door ons geïsoleerd. Dat moet ook, want de sets leveren energie aan elkaar uit. Een winkel met warmteoverschot kan dat kwijt aan zijn buurman. Deze balans tussen de bronnen heeft als voordeel dat er minder transportverlies optreedt en er minder pompenergie nodig is”.
Aanvankelijk zou Roodenburg Groep drycoolers installeren om de wko-bronnen te regenereren. Maar de inkoppeling op de rivierwaterleiding van Dunea, die vanaf de rivieren Maas en Lek naar het duingebied loopt, bleek na onderzoek een betere optie voor balancering van de bronnen. De installateur berekende dat met aquathermie als koelsysteem de CO₂-reductie van het winkelcentrum met nog eens 10 % verbetert.
Luchtverwarming als afgiftesysteem
De winkels maken voor de afgifte vooral gebruik van luchtverwarming. De pleinen Central Plaza, Dining Plaza en versmarkt Fresh! beschikken over vloerverwarming en -koeling. Als de buitentemperatuur onder de 10 °C zakt, kunnen twee (gasgestookte) pieklast-cv-ketels bijspringen. Een gasleiding was sowieso nodig voor de grotere restaurants. Van Merode: “Voor die restaurants hebben we de zogenoemde ‘vetleidingen’ voorafgaand aan de thermische isolatie voorzien van tracing. Deze verwarmt de leidingen zodat het vet vloeibaar blijft en niet stolt”.
Op de gebouwdaken staan 23 luchtbehandelingskasten.
Luchtbehandelingskasten op het dak
Westfield Mall of the Netherlands bestaat in totaal uit dertien bouwdelen. De luchtbehandeling van de passages, winkels en horeca wordt verzorgd door 23 op het dak geplaatste luchtbehandelingskasten. Met elk een eigen regeling en warmtepompen verwerken zij luchthoeveelheden van 10.000 tot 60.000 m³/h. Kookgeuren, vocht en stof worden in de horecakasten effectief tegengegaan door inzet van kruisstroomwisselaars en actief-koolfilters. Bij de winkelruimtes en passages waar dit minder kritiek is, zijn ze uitgerust met warmtewielen.
Monitoring vanuit controlekamer
De luchtverdeling in het gebouw gebeurt kanaalsgewijs vanaf het dak, met volumeregelaars die gemakkelijk bereikbaar zijn voor inregelen, service en onderhoud. In de passages zorgen koven met nozzles voor de luchtverversing. De luchtkanalen voor horeca en winkels hangen in de expeditiegangen, met een aftakking en inregelkleppen per winkelruimte. De prestaties en het functioneren van alle werktuigbouwkundige installaties worden vanuit een controlekamer met centrale beheerpost in de gaten gehouden en zo nodig bijgestuurd. Het hele functioneren van het gebouwbeheersysteem laat zich hier aflezen, van klimaatsysteem tot storingsmeldingen van roltrappen en liften.