Illegale handel F-gassen in EU: ‘doors wide open’

2 augustus 2019

Tijdens de 18e Europese Conferentie over koudetechniek en airconditioning, begin juni in Milaan, was illegale handel in F-gassen een hot topic. Volgens een gepresenteerd onderzoek van de Britse milieuorganisatie EIA gaat het in de EU om miljoenen kilo’s per jaar. De Europese Commissie gaat daarentegen uit van ‘een niet significant volume’.

Tekst: Menno van der Hoff

In 2018 is maar liefst 16,3 miljoen aan CO₂-equivalenten koudemiddel illegaal op de EU-markt gebracht. Dit is goed voor 16 procent van het quotum aan CO₂-equivalenten. Dat blijkt uit het onderzoeksrapport ‘Doors wide open’ van het Environmental Investigation Agency (EIA), een Britse onafhankelijke milieuorganisatie. Fionnuala Walravens van deze organisatie was een van de sprekers in Milaan en ging nader in op dit onderzoeksrapport.

Data handel China en EU komen niet overeen

De grootschalige smokkel startte volgens Walravens in 2015. In dat jaar was het volume in illegale handel goed voor 10 miljoen CO₂-equivalenten; dat is daarna alleen maar toegenomen. EIA vergeleek de importgegevens van de EU-lidstaten met exportdata uit China. De verschillen liepen op tot 10,2 procent, terwijl het volume aan export en import officieel gelijk aan elkaar zou moeten zijn.

Ook kwamen er zeer vreemde patronen aan het licht, zoals een importgroei van F-gassen met 880 procent in Oostenrijk en forse groei in andere EU-landen. Maar voor Nederland werd een verlaging gerapporteerd. Volgens de EIA klopt dat niet omdat veel F-gassen via Rotterdam de EU inkomen, en daar ook aangegeven moeten worden.

Enquêtes over illegale handel

Om een beter beeld te krijgen heeft EIA via enquêtes in 18 EU-landen data over illegale handel verzameld. Daaruit blijkt dat in alle landen illegale handel plaatsvindt. Vooral de automotive sector blijkt gevoelig voor koudemiddel verpakt in illegale wegwerpcilinders, samen met handel via eBay en Facebook. Uit de enquête blijkt verder dat in Rusland, Oekraïne, Turkije, Albanië en Polen de grens zo lek als een mandje is.

In Polen, Griekenland, Bulgarije en Roemenië is de het aandeel van illegale F-gassen groter dan de legitieme handel. Smokkel geschiedt via valse etiketten, onterecht als ‘in-transit’ bestempeld, via voertuigen, schepen en tanks. Douanes zijn niet toegerust om grote ISO-containers op de juiste inhoud te controleren.

Boetes maken weinig indruk

Volgens de EIA zijn de boetes en sancties ontoereikend. De hoogte ervan ligt op 15 tot 21 procent van de marktwaarde van de ingenomen handel. Dat maakt weinig indruk. Het EIA deed ruim 10 concrete aanbevelingen aan de EU (zie rapport). De zaal reageerde ontsteld op diverse voorbeelden van illegale praktijken. De vragen aan de sprekers richtten zich op de verschillende wijze van beboeten per lidstaat. Dat komt de handhaving volgens de vragenstellers niet ten goede.

Europese Commissie vindt illegale handel niet alarmerend

In tegenstelling tot de EIA is de omvang van de illegale handel volgens de Europese Commissie (EC) niet alarmerend groot. Dat bleek uit de presentatie van Niccolò Constantini, die namens de EC naar Milaan was gekomen. Volgens de EC vond er in 2016 geen significante hoeveelheid aan illegale handel plaats. De EU heeft geen aanwijzingen dat de illegale smokkel de doelstelling van de F-gassen verordening doorkruist, zo vertelde Constantini. Er is volgens hem geen bewijs van grootschalige smokkel in containers. Lidstaten zijn zelf verantwoordelijk voor handhaving. Die nemen volgens de EC-afgevaardigde gepaste maatregelen, zoals spot controles, web controle en douane acties.

‘F-gassenverordening verloopt prima’

Concluderend stelt Constantini dat de F-gassenverordening prima verloopt. De aanvankelijke prijsstijgingen zijn volgens hem een gewenst strategisch doel van de HFK-afbouw. Dat moedigt het gebruik van klimaatvriendelijkere systemen aan. De verkoop van CO₂-equivalenten HFK’s is sinds 2015 bijna gehalveerd, zo stelt hij. Dat de prijzen nu dalen wijdt Constantini wel weer gedeeltelijk aan de illegale handel, maar hij ziet vooral voorraadvorming en een afgenomen vraag als oorzaak. Het zal niet verbazen dat, naar aanleiding van zijn presentatie, de EC-commissaris in de pauze door veel deelnemers werd aangesproken.