ILT hanteert nieuwe aanpak van illegale handel in F-gassen

28 februari 2020

(artikel) Onlangs interviewde de NVKL Marco Buitelaar, programmamanager bij de Inspectie Leefomgeving en Transport. Hij gaat in op nieuw beleid waarmee de illegale handel in koudemiddelen wordt tegengegaan.

Tekst: NVKL

Volgens Buitelaar gaat het binnen de ILT om belangrijke onderwerpen die de maatschappij raken, maar soms nog ver van de mensen af staan. Het is dan ook een opgave om ze dichter bij de burgers te brengen. Het ongewenst vrijkomen van koudemiddelen draagt niet positief bij aan een prettig leefklimaat, terwijl dit juist het uitgangspunt bij de ILT is. Buitelaar vertelt over de omvang en focus van de onderwerpen waarover de ILT zich buigt: “De inspectie is verantwoordelijk voor ongeveer 160 onderwerpen. Waar vroeger traditioneel toezicht werd gehouden door inspecteurs, is inmiddels sprake van een multidisciplinair team met onder andere analisten, rechercheurs en communicatiemedewerkers. Het gaat dan om taken als de juiste afgifte van plastic tasjes, alle vormen van transport, en toezicht op vervoer van gevaarlijke stoffen.”

Berekening van de ‘maatschappelijke waarde’
Buitelaar stelt dat het onmogelijk is om je goed te kunnen richten op alle 160 onderwerpen. Om de focus te bepalen, is daarom een cijfermatige methode ontwikkeld. Hiermee kan worden berekend wat de maatschappelijke schade van een onderwerp is. “Bij F-gassen bedraagt de jaarlijkse schade 180 miljoen euro. Deze cijfers maken wij ook kenbaar aan de Tweede Kamer. Voor de aankomende jaren zijn F-gassen een van de acht grote speerpunten waar vanuit de risicoanalyse toezicht op wordt gehouden. We moeten er alles aan doen om te voorkomen dat F-gassen op een ongewenste manier vrijkomen en dat er meer op de markt is dan eigenlijk is toegestaan. Er wordt daarom toezicht gehouden om de illegale handelaren en zogenoemde free riders – niet gecertificeerde installateurs die het systeem onder de radar ondermijnen – op te sporen. Wij vinden dat de wetten moeten worden nageleefd”, aldus Buitelaar.

Nauwe samenwerking met de douane
Vanaf het tweede kwartaal van vorig jaar heeft ILT versterkt ingezet op een nauwere samenwerking met de douane, om goede risicoprofielen neer te zetten en in beeld brengen wat er illegaal het land binnenkomt. Door te testen met de profielen kan op den duur steeds meer informatie boven water worden gekregen. Daarnaast is samenwerking met de omgevingsdienst of de regionale uitvoeringsdienst van belang als het om koudemiddelgebruik en lekverlies gaat.

Dankzij internationale samenwerking is er betere controle op ladingen die veelal via Oost-Europa en Turkije binnenkomen.

Last onder dwangsom
Met behulp van internationale samenwerking is er betere controle op ladingen die veelal via Oost-Europa en Turkije binnenkomen. Tot slot werkt ILT ook nauw samen met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Bijvoorbeeld als het gaat om de verplichting van bedrijven een bijdrage te leveren aan een EU-rapportage van import en export. Als bedrijven naar boven komen die hun jaarrapportage niet aanleveren of geen verplichte accountantsverklaring hebben aangeleverd, schrijft ILT een voornemen tot een last onder dwangsom uit om die verplichte onderdelen daadwerkelijk te laten aanleveren.

Zowel bestuurs- als strafrecht
De ILT is zowel in het bestuursrecht als in het strafrecht actief. Buitelaar legt het verschil tussen beide uit: “Het wezenlijke verschil is dat er bij bestuursrecht geen aanleiding hoeft te zijn om toch toezicht te houden. We kunnen informatie opvragen en als er niet wordt meegewerkt, kunnen we dit eventueel toch vorderen. Bij strafrecht heb je een redelijk vermoeden van een strafbaar feit nodig. Dat maakt het een stuk zwaarder. We zijn bij ILT in eerste instantie uit op herstel, maar mocht er echt iets aan de hand zijn, richten we ons op passende straffen.”

Inlichtingen- en opsporingsdienst
De ILT maakt gebruik van een inlichtingen- en opsporingsdienst. Zij hebben opsporingsambtenaren die beschikken over veel verdergaande bevoegdheden dan het toewijzen van een voornemen tot een last onder dwangsom. Deze maatregelen zijn alleen toegestaan als er feiten op tafel liggen die aantonen dat het om criminele activiteiten gaat. Mocht dit niet het geval zijn, dan beperkt het zich tot het houden van toezicht.

Inbeslagname van 123 koudemiddelcilinders
De ILT gaat themagewijs aan de slag qua aanpak. In het voorjaar werden bloemenveilingen bezocht, en in het najaar fruittelers. In een enkel geval werd hierbij een last onder dwangsom opgelegd. In februari had ILT een écht grote zaak te pakken. “In samenwerking met de douane hadden we een signaal ontvangen dat er mogelijk een rare partij cilinders in een container zat. Na onderzoek bleek het om een partij van 123 cilinders met een koudemiddel met een global warming potential van 1.430 te gaan. We hebben deze grote partij uit de markt getrokken. Het ging hierbij niet alleen om verboden invoer, maar het koudemiddel bleek ook nog eens verpakt in wegwerpflessen. We hebben de partijen vernietigd en zijn nog verder aan het speuren naar deze handelaar. Ook hebben we een proces-verbaal opgemaakt”, aldus Buitelaar.

De ILT heeft opsporingsambtenaren met  verregaande bevoegdheden.

Combineren van zoekcriteria
Vanaf het tweede kwartaal van 2019 heeft de ILT risicoprofielen gedraaid. Samen met de douane is afgestemd op welke zendingen moet worden gelet. Mocht er een zending bij zitten die binnen het profiel past, dan kan de douane direct de ILT inschakelen. Volgens Buitelaar is het onmogelijk om alle partijen die via zeecontainers binnenkomen te onderscheppen. “We moeten vrij slim zijn om samen met de douane de hits eruit te halen. Onze analisten stellen zoekcriteria op en leveren deze aan bij de douane. Denk hierbij aan risicovolle bestemmingen, afzenders en typen containers. Door deze criteria te combineren en steeds meer toe te passen, kun je je zoekopdracht verfijnen. Het is vergelijkbaar met Google”, aldus Buitelaar.

Gecontroleerd afvoeren van afgeschreven installaties
De ILT is blij met de meldingen die het via de NVKL heeft gekregen over onder andere de verkoop van met F-gas voorgevulde splitairco’s bij een bouwmarkt, die zonder erkende installateur werden geïnstalleerd. Er is een bezoek gebracht aan een van de vestingen van de bouwmarkt en er zijn stappen in de goede richting gezet. Buitelaar stelt dat het gevaar niet alleen zit in het installeren van de splitairco: “Onjuiste toepassing van de installatie kan ook leiden tot het ongewenst vrijkomen van gas. Stel dat je je installatie niet meer nodig hebt. Dan is het van belang dat je dit op gecontroleerde wijze afvoert om het ongewenst vrijkomen van het koudemiddel tegen te gaan. Dit is een gespreksthema waar we het ook met de NVKL over willen hebben. We krijgen nu geen melding als een koelinstallatie wordt ontmanteld. Voor de gemiddelde burger zegt dit namelijk niet zoveel. Hij wil gewoon een airco aanschaffen die koelt, en is niet bezig met de GWP-waarde van een gas.”

Aanknopingspunten om in te grijpen
Illegale handel kan telefonisch bij de ILT (088-4890000) worden gemeld. Als het om een zware zaak gaat, kan hij direct worden overdragen aan het team Criminele Inlichtingen. Buitelaar is tevreden als de ILT meer hits kan vinden op de illegale markt, er vaker patronen van vraag en aanbod worden herkend en er een toename van het aantal meldingen te zien is. Hij stelt dat er zo steeds meer informatie op tafel komt, waardoor de ILT aanknopingspunten heeft om in te grijpen en er een grotere kans van slagen is om partijen van de markt te halen.

Kennis en ervaringen uitwisselen
Een van de verbeterpunten die Buitelaar aankaart, is het onjuist invullen van de douaneformulieren bij de import van goederen: “ We hebben een keer een uitdraai gemaakt van de ingevulde formulieren. Het valt ons op dat veel vakjes op het formulier leeg zijn. Ik heb er nog geen diepgaand onderzoek in gedaan, dus misschien heeft dit een reden. Maar het lijkt me in ieder geval niet de bedoeling. De ingevulde formulieren zouden de basis moeten zijn om je zaken goed op orde te hebben. Het lijkt mij daarom slim om dit binnen de NVKL verder te bespreken, om nog meer winst te boeken. Ik heb de voorzitter en directeur laatst gesproken en we hebben besloten elkaar regelmatig te treffen en thema’s met elkaar te bespreken. We vinden samenwerking belangrijk om kennis en ervaringen uit te wisselen en elkaar zo sterker te maken.”