Rondgang over ontwikkelingen in de markt van
split-, multisplit- en VRF-systemen

27 mei 2019

(artikel) Split-, multisplit- en VRF-systemen worden nog steeds doorontwikkeld, maar de markt toont een tendens naar lucht/water-warmtepompen. Dit blijkt uit een rondgang langs verschillende partijen.

Tekst: Martijn Louws

Voor situaties waarin men vroeger standaard voor de combinatie van een cv-installatie en een airconditioningsysteem koos, zijn er tegenwoordig ook andere mogelijkheden. Zeker door de opkomst van de lucht/water-warmtepomp dreigt de traditionele airco op de achtergrond te raken. Men zoekt één klimaatsysteem dat energiezuinig is en een relatief kleine koudemiddelinhoud heeft, en komt daarbij uit bij de warmtepomp.

‘Beweging richting de warmtepomp’
“Ruim 90 procent van de producten die we tegenwoordig verkopen zijn warmtepompen, terwijl het vroeger voornamelijk koelmachines waren”, bevestigt Anton Dijksma, productmanager bij Western Airconditioning. “Een airconditioning- of warmtepompinstallatie is vandaag de dag niet meer weg te denken uit een kantoorgebouw, winkel, restaurant, hotel of ziekenhuis. Maar ook woningen komen steeds meer ‘in the picture’, vanwege de ontwikkeling richting gasloze installaties. En daarbij zie je dat vooral de lucht/water-warmtepomp zijn intrede doet. Als het gaat om grote gebouwen die zijn voorzien van een klimaatinstallatie, zie je nog veel split- en VRF-systemen. Maar ook daar zie je een beweging richting de compacte warmtepomp.”

‘Keuze is afhankelijk van situatie’
Dijksma verwacht dat die beweging doorzet, onder meer door de druk op het volume aan koudemiddel dat mag worden gebruikt. “De grootste ontwikkeling is het verminderen van de koudemiddelinhoud van een installatie. Die ontwikkeling komt voort uit het feit dat koudemiddelprijzen in sommige gevallen met honderden procenten zijn gestegen, onder invloed van de F-gassenterugfasering van 100 procent in 2015 naar 21 procent in 2030.”
Ook Vincent Heijnen, algemeen directeur van HD Klimaatsystemen (importeur van de klimaatsystemen van Hitachi), ziet de opkomst van de lucht/water-warmtepomp, maar hij benadrukt meteen dat er duidelijke verschillen zijn. “Een airco is een lucht/lucht-klimaatsysteem dat zowel kan koelen als verwarmen. Bij een warmtepomp gaat het toch meestal om lucht/water of water/water.” De keuze die de klant tussen deze verschillende klimaatoplossingen maakt is sterk afhankelijk van de bestaande situatie en infrastructuur. “Als HD zijn we daarin adviserend. We zien dat klanten efficiency en de impact op het milieu belangrijk vinden. Iedereen is daarmee bezig, goede voorlichting is belangrijk.”

Toenemende vraag naar koeling
De vraag naar warmtepompen is absoluut groot, bevestigt Ildert Burghout, product manager Heating & Cooling Solutions bij Panasonic Nederland. “Maar er blijft ook een markt voor airconditioning”. Bijvoorbeeld hotels kunnen volgens hem niet zonder een gedegen VRF-systeem. “Maar de eisen worden wel strenger. Zo is er de nieuwe Europese Ecodesign-regelgeving die minimale rendementsgetallen voor warmtepompen vereist. De ondergrens daarvan wordt de komende jaren gefaseerd opgeschroefd.”
Wilco Henzen, consulting sales manager bij LG Airconditioning, laat weten dat airconditioning nog steeds het grootste aandeel heeft in de activiteiten van LG, ondanks de opkomst van de lucht/water-warmtepomp. “Het klinkt gek, maar door de steeds betere bouw en betere isolatie van woningen en kantoorgebouwen is er tijdens zonnige dagen in het voorjaar, de zomer en het najaar meer behoefte aan koeling. De warmte komt via de raampartijen binnen en kan er moeilijk uit. In die gevallen wil men een aircosysteem in de verschillende vertrekken.” Toch sorteert LG wel voor op de veranderende vraag en de opkomst van duurzame klimaatsystemen. Zo heeft het bedrijf intern zijn structuur aangepast en opgedeeld in de afdelingen ‘Projecten’, ‘Lucht/water- warmtepompen’ en ‘Solar’.

R32 als vervanger van R410A
Binnen de afdeling ‘Projecten’ houdt LG zich vooral bezig met de ontwikkeling van aircosystemen. Daarbij kijkt het bedrijf nadrukkelijk naar het inpassen van koudemiddel R32. “Het verder terugdringen van het energieverbruik is en blijft belangrijk voor ons. Daarom zetten we stap voor stap de weg naar R32. Nu eerst voor single- en multisystemen met een maximale koudemiddelinhoud van drie kilogram, en later ook voor de grotere systemen”, aldus Henzen. R32 heeft nagenoeg dezelfde thermodynamische eigenschappen als R410A; alleen de afpompunit, vacuümpomp en meterset moeten geschikt worden gemaakt voor R32. “Bovendien zijn de energetische prestaties van dit koudemiddel heel goed. Dat betekent minder energiegebruik en dus minder CO₂-uitstoot dan in dezelfde situatie waarbij R410A wordt toegepast.”

‘Weinig veranderingen voor installateurs’
Ook andere fabrikanten zetten om die redenen in op R32. “Wij stappen volledig over op R32. Alle airconditioners met minder dan 3 kilogram aan koudemiddel, zowel voor woningen als voor commerciële locaties, worden of zijn al geschikt”, aldus Burghout van Panasonic. “Denk hierbij aan de RAC-vloermodellen, singlesplitunits, multisplitsystemen en cassettes.”
Volgens hem zijn er meer voordelen dan alleen de efficiency- en milieuvriendelijke aspecten. Doordat R32 al langer is verwerkt in R410A brengt de omschakeling naar R32 voor installateurs relatief weinig veranderingen met zich mee. Zo zijn de procedures voor zowel het aanleggen van leidingen als het testen van systemen identiek. Wel hebben installateurs ander gereedschap nodig, waaronder andere lekdetectietools. Burghout: “Het consolideren van ons portfolio om het compatibel te maken met R32 is een belangrijke stap in het terugdringen van de impact van airconditioning op ons milieu. De wijziging stelt leveranciers in staat duurzamere oplossingen te leveren, terwijl installateurs de mogelijkheid krijgen energie-efficiënte en kosteneffectieve oplossingen te bieden aan klanten.”

Koudemiddelen met een lager GWP
Western Airconditioning focust zich op het gebruik van koudemiddelen met een lager GWP.  Zo introduceert het bedrijf dit jaar als één van de eerste op de Nederlandse markt portable airconditioners met het natuurlijke koudemiddel R290 in plaats van R410A. “De GWP-waarde van R290, oftewel propaan, is 3. Het GWP van R410A is 2.088. Met propaan zetten we dus een flinke stap vooruit”, aldus Dijksma. Propaan heeft een A3-veiligheidsclassificatie, wat betekent dat het een goed alternatief koudemiddel voor installaties met een kleine koudemiddelvulling is. Bij toepassing in iets grotere installaties moeten aanvullende maatregelen worden genomen, waardoor propaan minder aantrekkelijk wordt. Om die reden zet Western voor het volledige programma splitsystemen en multi-splitsystemen in op R32 (GWP-waarde: 675) in plaats van R410A. “En voor (grotere) koelmachines en warmtepompen gaan we over op R1234ze en R513A als vervangers van R134a. De GWP-waarde van R1234ze is rond de 1, de GWP waarde van R514A is 631, terwijl de GWP-waarde van R134a 1.430 is. Tel uit de winst.”

Binnen- en buitendelen los van elkaar combineren
Het streven naar milieuvriendelijkere en efficiënte oplossingen komt ook terug in de breedte van het portfolio van HD Klimaatsystemen. Een voorbeeld is het relatief nieuwe VRF-systeem van Hitachi, de Set Free Sigma. Hiermee creëert men de mogelijkheid om de binnendelen en buitendelen los van elkaar te combineren. Zo ontstaat vrijheid bij het ontwerp van de installatie. Cassette-, wand-, vloer- en console-units kunnen met elkaar worden geselecteerd, zodat een installatie ontstaat die heel efficiënt is in gebruik en volledig kan worden aangepast aan het gebouw en de ruimtes. Daarbij hebben de units een breed werkgebied: van -10 tot 52 °C in koelmodus, en van -20 tot 35 °C in verwarmingsmodus.

‘Eerlijk beeld qua prestaties’
Eerder maakte Hitachi al duidelijk dat het net als andere fabrikanten overstapt op koudemiddel R32. Dat gaat vooral op bij het aanbod lucht/water-warmtepompen. Bij een deel van de Yutaki-warmtepompen wordt momenteel nog het koudemiddel R410A gebruikt. De overstap naar R32 betreft onder meer de Yutaki-warmtepompen van 4,3 kW, 6 kW en 8 kW. Dat deze stap leidt tot betere prestaties kunnen HD en Hitachi naar eigen zeggen ook feitelijk hard maken. Vincent Heijnen van HD Klimaatsystemen ziet dat nogal eens wordt geroepen dat systemen uitermate goed presenteren, terwijl dat in de praktijk tegenvalt. “Wat doet een systeem qua efficiency bij min tien graden Celsius? Wat is de warmte die het systeem dan afgeeft? En wat is de COP bij die temperaturen?” Heijnen pleit nadrukkelijk voor een eerlijk beeld. “En dat kan worden verkregen via eenduidige certificering.”

Veiligheid en betrouwbaarheid
Wilco Henzen van LG Airconditioning zegt dat de energetische aspecten belangrijk zijn, maar veiligheid en betrouwbaarheid zijn volgens hem net zo essentieel als het gaat om koelinstallaties. “In Nederland is er soms discussie over het gevaar van koudemiddelen in klimaatsystemen. Zo werd de toepassing van R32 de afgelopen jaren in de weg gestaan doordat het middel is ingedeeld in ISO-klasse A2L. Dit is de categorie ‘mild ontvlambare’ stoffen, en die categorie stelt vanwege de gevaren bij lekkage een limiet aan het koudemiddelvolume in apparaten.” Volgens Henzen is dat ook te danken aan de kwaliteit van de installateurs. “Er wordt vaak gezegd dat de kwaliteit van de installateurs te wensen overlaat. Maar ik zie dat toch anders; in Nederland hebben we gewoon een goed niveau. Ik zie weinig problemen. En als ze er al zijn, dan het is de taak aan de sector, dus ook aan ons, om mensen goed op te leiden.”

‘Kennis installateurs moet omhoog’
Panasonic schakelt op meer vlakken, bijvoorbeeld op het gebied van de compressor. “In onze aircosystemen passen we ‘twin rotery’-compressoren toe die ervoor zorgen dat het systeem meer mogelijkheden heeft om met een lagere deellast te draaien. Bovendien zijn er minder starts en minder stops: het systeem draait hierdoor constanter en verbruikt daardoor minder energie.” En dat heeft ook effect op het geluid dat wordt geproduceerd. “Dat is een heel belangrijk aspect. Wij wonen in Nederland allemaal dicht op elkaar, geluid is dus een issue. Architecten moeten daar rekening mee houden, maar dat geldt ook voor ons als producenten”. Toch is Burghout het niet met Henzen eens als het om de kwaliteit van installateurs gaat: “Wij kunnen wel de stilste unit bouwen, als hij niet goed wordt geïnstalleerd, gaat het alsnog verkeerd. Ik vind dan ook dat kennis van de installateurs omhoog moet.”

VRF-serie wint restwarmte terug
De 3-pijps ECOi-EX MF3-reeks van Panasonic bestaat bijvoorbeeld uit VRF-systemen die fors minder geluid produceren. Diezelfde serie is bovendien energie-efficiënt doordat hij in koelmodus restwarmte van de binnenunits terugwint en deze gebruikt om de speciaal hiervoor ontwikkelde boiler te verwarmen. Dankzij deze werkwijze helpt het nieuwe VRF-systeem energie te besparen in hotels, appartementencomplexen en andere locaties waar veel vraag is naar warm tapwater. De ECOi-EX MF3-reeks heeft volgens Panasonic een Seasonal Energy Efficiency Ratio (SEER) van 7,05 (28kW-model) en een Seasonal Coefficient of Performance (SCOP) van 4,85 (22,4kW-model), berekend volgens de laatste Europese regelgeving. Deze efficiëntie is onder andere mogelijk dankzij een verbeterd ontwerp van de warmtewisselaar. Zo is het aantal wisseloppervlaktes vergroot van twee naar drie en wordt een nieuw ontworpen leidingwerk gebruikt. Dankzij dit nieuwe ontwerp zijn de energieprestaties van de warmtewisselaar met 5 procent verbeterd.

Koudemiddelinhoud terugdringen
Ook bij Western werkt men aan tal van technische ontwikkelingen, vooral met als doel om de koudemiddelinhoud terug te dringen. “Zo passen wij inmiddels vol-aluminium condensors toe, de MCHX-microchannelcoils. Maar ook minichannelcoils van koper en aluminium. Deze ontwikkelingen verlagen de koudemiddelinhoud van een unit met respectievelijk circa 30 en 15 procent.”
Bij LG wordt de aandacht gericht op de compressoren. Zo past LG steeds vaker een energie-efficiënte Dual Inverter Compressor toe in zijn airco’s. Deze compressor is voorzien van twee rotary’s, waardoor hij een hogere rotatiefrequentie en groter snelheidsbereik heeft dan conventionele compressoren. Met behulp van het grotere snelheidsbereik van de Dual Inverter is de airconditioner in staat een ruimte sneller te koelen of te verwarmen. “Ik verwacht in de toekomst ook veel van domotica”, zegt Henzen. “Nu nog zijn veel airco’s gesloten, dat wil zeggen dat het systeem wordt bediend met knoppen op het apparaat zelf. In de toekomst gaat dat anders en zal domotica het mogelijk maken om het systeem op afstand te monitoren en bij te sturen. Hierdoor ontstaat een nog efficiëntere werking en worden storingen verholpen voordat ze voor problemen zorgen. Zo worden de installaties nog betrouwbaarder én veiliger.”