Vrieshuis buffert energie en ontlast netbeheerder
De elektrificatie van de samenleving levert hoofdbrekens op bij netbeheerders. Elektrische auto’s en warmtepompen zorgen voor een enorme groei in de stroomvraag, terwijl de opwekking van wind- en zonne-energie gepaard gaat met pieken en dalen. Om het netwerk in balans te houden, zijn slimme oplossingen nodig. Zakelijk energiespecialist Scholt Energy ontwikkelt flexibiliteitsdiensten om vraag en aanbod in evenwicht te brengen, bijvoorbeeld door een vrieshuis als energiebuffer te gebruiken.
Tekst: Bas Roestenberg
In de basis is Scholt Energy een ‘gewoon’ energiebedrijf dat stroom levert aan zakelijke afnemers. De energietransitie zorgt er echter voor dat daar heel wat meer bij komt kijken dan het verkopen van opgewekte kilowatturen, vertelt Tom Kooken, woordvoerder van het bedrijf. “Daarom gaat onze dienstverlening veel verder. We bieden bijvoorbeeld laadinfrastructuur voor elektrische auto’s aan en begeleiden klanten van A tot Z bij het realiseren van een zonnedak. De maatschappij elektrificeert en het stroomaanbod verduurzaamt; dat zorgt voor uitdagingen waar wij oplossingen voor ontwikkelen.”
Aansturen van vraag en aanbod
Een van die oplossingen is ‘energiesturing’, waarbij vraag en aanbod van energiestromen geautomatiseerd worden aangestuurd. Hiermee wordt flexibel ingespeeld op energieprijzen en de energievraag van bedrijfsprocessen. Kooken: “Om dit mogelijk te maken, gebruiken we een intelligent besturingssysteem. Eigenlijk functioneert het als intermediair tussen netbeheerder Tennet – dus de aanbodzijde – en regelbare processen van onze klanten – de vraagzijde. Als Tennet signaleert dat er minder stroomaanbod is, geeft het besturingssysteem dat automatisch door aan het systeem van de eindgebruiker, zodat dit – voor zover de bedrijfsprocessen dat toelaten – kan worden afgeschakeld. Door op die manier de vraag tijdelijk te verlagen, voorkom je dat er extra elektriciteit moet worden geproduceerd in vervuilende kolen- en gascentrales en ontvang je in ruil inkomsten van TenneT.”
‘Flexibele speelruimte’
Andersom werkt het ook: het besturingssysteem kan bij een overschot aan wind- en zonne-energie naar het bedrijfsproces van een eindgebruiker communiceren dat er juist meer stroom moet worden afgenomen zodat er wordt gebufferd. Voor deze flexibilisering van het stroomgebruik sluit de eindgebruiker via Scholt Energy als Balancing Service Provider een contract met Tennet, met daarin alle wederzijdse rechten en plichten rond levering, afname en de ‘flexibele speelruimte’ waar Tennet op kan rekenen. “Voor Tennet is het cruciaal dat afnemers zich aan contractuele afspraken houden. De netbeheerder werkt met een poule van bedrijven die contractueel een bepaalde bandbreedte aan flexibele ruimte beloven. Als die ruimte te klein wordt, leidt dat mogelijk tot disbalans in het systeem. Daarom hangt er een boetesysteem aan vast voor bedrijven die zonder aankondiging bijvoorbeeld hun machines niet beschikbaar hebben op het moment dat TenneT om flexibiliteit vraagt.”
Markt voor noodvermogen
Flexibiliteit in stroomafname biedt ook voordelen voor de eindgebruiker. Bij overaanbod kan hij tegen een laag tarief energie bufferen, en die buffer deels gebruiken als de stroomprijs weer wat hoger is. “Op de energiemarkt fluctueren de stroomprijzen van dag tot dag”, vertelt Kooken. “Ze worden 24 uur van tevoren bekendgemaakt. Daar kan een klant zelf – handmatig – op anticiperen door er in zijn bedrijfsprocessen rekening mee te houden dat hij een dag later kan bufferen. Dat staat echter los van de dienst die wij bieden en waar afnemers een aparte vergoeding voor krijgen. Voor de geautomatiseerde flexibilisering van vraag en aanbod maken wij gebruik van de markt voor noodvermogen. Dat is vermogen dat binnen vijftien minuten volledig beschikbaar moet zijn om door de netbeheerder te worden ingezet.”
Regelbaar vermogen van vrieshuis
Volgens Kooken zijn er verschillende industriële processen denkbaar waarbij flexibiliteit in de energievraag mogelijk is. Zo paste Scholt Energy dit concept eerder toe bij een zoutbad voor industriële metaalbewerking bij fabrikant VDL, en een paar maanden geleden is het eerste vrieshuis met het besturingssysteem van Flexcity gekoppeld aan de markt voor balanshandhaving. Dit vrieshuis van Lineage Logistics in Bergen op Zoom heeft een regelbaar vermogen van rond de 1.400 kW, wat vergelijkbaar is met het vermogen van 200 elektrische auto’s.
Eens per maand bij- of afschakelen
Na een pilot waarbij het systeem in dit vrieshuis in 2020 werd getest, is het nu volledig operationeel. De afgelopen periode bleek dat de vriesinstallatie er ongeveer eens per maand automatisch wordt af- of bijgeschakeld. Kooken: “De bedrijfscontinuïteit is in alle gevallen leidend. Als in een vrieshuis de maximumtemperatuur voor bewaring van opgeslagen producten -20 graden is, is het prima als dat bij overcapaciteit op het net tijdelijk -21 of -22 graden wordt. Daarna kan de vriesinstallatie weer worden afgetoerd tot de ingestelde temperatuur wordt bereikt. In principe mag een eindgebruiker daar allemaal niks van merken.”
Installatie in onderhoud of storing
Volgens Kooken is het systeem zo ingericht dat de maximaal toelaatbare temperatuur in een vrieshuis nooit wordt bereikt. “Er is een bandbreedte waar we gebruik van kunnen maken, zodat in principe altijd aan de contractuele vraag van Tennet wordt voldaan.” De vraag is wat er gebeurt als de koelinstallatie in storing gaat of voor onderhoud deels wordt stilgelegd. Zoals gezegd is er immers sprake van een contractueel boetesysteem als een afnemer zijn machines buiten het systeem om afschakelt. Kooken: “Gepland onderhoud aan een vriesinstallatie moet vooraf worden gemeld bij TenneT, zodat er rekening mee kan worden gehouden. Storingen in het systeem zijn echter een geval van bedrijfsrisico: als een vrieshuis eenmaal capaciteit heeft toegezegd, moet het die altijd kunnen leveren.”
Beperkte investering
Aansluiting op de markt voor balanshandhaving kost bedrijven een beperkte investering, stelt Kooken. “Het enige dat ze geld kost, is de aanschaf of huur van een kastje dat in de technische ruimte wordt geplaatst en met ons en de handelsmarkt communiceert. Doordat vervolgens direct extra inkomsten worden gegenereerd als vergoeding voor het beschikbaar stellen van flexibiliteit, is de terugverdientijd hooguit een jaar.” Naast de vergoeding die aan deelnemers wordt betaald, benoemt Kooken het marketingvoordeel van koppeling aan het platform. “Als bedrijf lever je een bijdrage aan de energietransitie. Enerzijds door bij te dragen aan balans op het stroomnetwerk, en anderzijds door af te schakelen als er weinig aanbod aan duurzaam opgewekte stroom is. Daarmee beperk je de hoeveelheid stroom die op zulke momenten moet worden opgewekt in kolen- en gascentrales.”
Plannen voor uitbreiding
Inmiddels zijn een paar bedrijven in Nederland aangesloten op de flexibiliseringsdienst van Scholt Energy. Kooken vertelt dat Scholt Energy inmiddels in gesprek is met een aantal andere vrieshuizen en dat er plannen zijn voor verdere uitbreiding van de poule van bedrijven die flexibiliteit aan Tennet leveren. “Naar schatting 3,5 GW van alle energie die in de Nederlands industrie wordt gebruikt, is flexibel aan- en af te schakelen”, vertelt hij. “Slechts een paar procent van dat vermogen wordt nu daadwerkelijk gebruikt; er is dus nog veel meer mogelijk. Dit is in ieder geval een deel van de oplossing voor het probleem waar netbeheerders in toenemende mate mee hebben te maken.”