Wat te doen met een oudere luchtbehandelingskast?
Het idee dat een luchtbehandelingskast (LBK) om de pakweg tien jaar moet worden vervangen, is achterhaald. Met goed onderhoud en renovatie of een upgrade kan een LBK veel langer mee. De nieuwe ErP-richtlijn vormt daarbij geen onoverkomelijke barrière.
Vroeger waren luchtbehandelingskasten na tien jaar afgeschreven. “Een exemplaar van 15 jaar oud was uitzonderlijk en moest ‘blind’ vervangen worden door een nieuwe versie”, stelt Ted Meij, directeur van Blygold Nederland. Maar de afgelopen jaren is dit denken en doen volgens hem doorbroken. “Nu kiezen steeds meer bedrijven en instellingen ervoor om hun luchtbehandelingskasten te laten renoveren en zelfs te laten upgraden.” De belangrijkste redenen om te renoveren of upgraden zijn volgens Meij niet alleen van praktische aard. Ze hebben in zijn ogen ook te maken met een groeiend milieubewustzijn en met gezond verstand. “Dat laatste openbaart zich niet alleen in kosten, prestaties en rendement, maar ook in risico’s en garanties. Luchtkwaliteit is een cruciale factor voor medewerkers en voor business.”
Bloemenveiling
Een van de klanten van Blygold die voor renovatie koos, is Royal FloraHolland in Aalsmeer. Bij deze bloemenveiling worden jaarlijks miljarden bloemen en planten verhandeld. Enkele honderden luchtbehandelingskasten moeten zo energie-efficiënt mogelijk voor een optimale luchtkwaliteit zorgen. Om deze reden krijgen de kasten speciale aandacht in Aalsmeer. “Onderhoud is voor ons een on-going proces”, vertelt Olaf Groenewoud, technisch specialist uitvoering van Royal FloraHolland. “Hierdoor presteren de luchtbehandelingskasten uitstekend en is er nauwelijks sprake van uitval of storingen. Bovendien zien we een stabilisatie in ons energiegebruik, de laatste maanden zelfs een lichte terugval. Het geheim is een combinatie van technische renovatie en onderhoud. Hierdoor slagen wij erin de levensduur van de meeste luchtbehandelingskasten met tien tot vijftien jaar op te rekken. Let wel, zonder prestatieverlies. We plukken op deze manier al jaren de financiële vruchten van de bedrijfseconomische keuze om luchtbehandelingskasten te laten renoveren en niet te vervangen.”
We plukken al jaren de financiële vruchten van de keuze om luchtbehandelingskasten te laten renoveren en niet te vervangen”
Lifecycle Maintenance
Voor het uitvoeren van dit onderhoud werkt Royal FloraHolland samen met Blygold volgens het concept Lifecycle Maintenance. “Het gaat daarbij om het leveren van optimale prestaties en het verlengen van de levensduur van installaties, tegen zo laag mogelijke kosten”, zegt Meij. “Onze klanten profiteren op dit gebied van de technische vooruitgang. Als onderhoudsspecialisten weten en kunnen we nu veel meer dan vijf, tien of twintig jaar terug.” Vroeger bestond de jaarlijkse onderhoudsbeurt van een luchtbehandelingskast uit het schoonmaken en coaten van enkele essentiële onderdelen, zoals warmtewisselaars, filters, poelies en V-snaren. Tegenwoordig vormt deze opsomming volgens Meij niet meer dan een opstart. Dit heeft ook te maken met het feit dat luchtbehandelingskasten moeten voldoen aan allerlei wet- en regelgeving en getoetst kunnen worden aan de NEN 2767. Deze norm bepaalt de (fysieke) kwaliteit van bouw- en installatiedelen van gebouwen, zoals een luchtbehandelingskast. Daarbij hanteert NEN 2767 zes conditieschalen, van zeer slecht tot uitstekend. Meij: “Het gaat er bij controle niet alleen om dat de conditieschaal wordt vastgeteld, maar ook dat hij de komende jaren op hetzelfde niveau wordt gehouden.”
Optimaliseren en renoveren
Om de conditie van de luchtbehandelingskast op peil te houden, is meer nodig dan enkel het reinigen of vervangen van filters. De volgende stap is het optimaliseren van een luchtbehandelingskast. “Dan hebben we het over het coaten van de batterijen, maar ook over het coaten van de omkasting en het vernieuwen van de aanzuigsectie”, zegt Meij. Nog een stap verder gaat renovatie. In deze fase wordt de beplating en isolatie vervangen en worden batterijen, elektromotoren en ventilatoren een-op-een vervangen. “Bij renovatie is het uitgangspunt anders. Bedrijven die hierin investeren, zien onderhoud als een aspect om de levensduur van luchtbehandelingskasten te verlengen, zowel economisch als technisch”, aldus Meij.
Praktijkvoorbeeld
Dat inmiddels resultaten worden behaald, bewijst volgens Meij de renovatie van twee bijna 40 jaar oude luchtbehandelingskasten in het Rotterdamse kantorengebouw Blakeburg. Omdat de capaciteit in luchtverplaatsing nog maar 60 procent was, en huurders begonnen te klagen over een gebrek aan ventilatie, lag vervanging aanvankelijk voor de hand. Maar aangezien beide kasten zich op de twaalfde 
verdieping bevinden, zouden daar ingrijpende bouwkundige wijzigingen voor nodig zijn, wat weer zou leiden tot langdurige uitval van de installatie. Gelukkig bleek de conditie van de omkasting, in tegenstelling tot alle techniek erin, nog in goede staat te zijn. Hierdoor werd renovatie van de kasten een reële – en financieel interessante – optie. Calculaties gaven aan dat dit aanzienlijk goedkoper zou zijn dan vervanging. Daarom werden nagenoeg alle technische componenten gereinigd, gecoat of vervangen door up-to-date alternatieven. Zo is het warmtewiel onder handen genomen, maar ook de bevochtigingssecties, warmtewisselaars, koel- en verwarmingsbatterijen, druppelvangers, kleppen en ventilatoren. Het frame werd gecoat, de panelen, bodem en het dak gecoat én geïsoleerd, en de aanzuigsectie werd voorzien van RVS-beplating.
Stap verder: upgraden
De laatste innovatie in onderhoud gaat nog een stap verder en heet upgraden. Hierbij wordt de omkasting weliswaar gerenoveerd, maar krijgen alle cruciale onderdelen een complete upgrade, volgens de laatste stand van de techniek. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de toepassing van warmteterugwinning, absorptiewarmtewielen en Fangrid-technologie. Bij dit laatste worden ouderwetse door elektromotoren aangedreven ventilatoren met poelies en v-snaren ingeruild voor meerdere, kleinere direct-aangedreven plug-ventilatoren met eigen volumeregeling. “Het gevolg is dat er geen poelies en v-snaren meer nodig zijn, geen energieslurpende frequentieregelaars en geen jaarlijks onderhoud. Upgraden is goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee. Omdat het leidt tot een forse besparing op het energiegebruik, tot wel 30 procent, maar ook omdat een upgrade (veel) minder kost dan de aanschaf van een nieuwe installatie”, aldus Meij.
Stadhuis Harderwijk
Ook de gemeente Harderwijk kwam tot deze conclusie, toen zij aan de vooravond stond van een ingrijpende renovatie van het stadhuis. “De gemeente wilde het comfort van het 35 jaar oude gebouw verhogen, het energiegebruik verlagen en de luchtkwaliteit verbeteren”, zegt Harm van Haaften. Als projectleider werktuigbouw bij Scheer & Foppen Installatietechniek begeleidde hij deze werkzaamheden en beoordeelde hij eerst de luchtbehandelingskasten. “Die zagen er ondanks hun leeftijd acceptabel uit.” Van Haaften concludeerde dat vervanging niet noodzakelijk en wenselijk was, mede door de hoge vervangingskosten en om bouwtechnische redenen. Nieuwe luchtbehandelingskasten zijn door de Erp 2018-verordeningen namelijk fors in omvang gegroeid. Die exemplaren passen niet of nauwelijks in de bestaande bouw.
Opknappen naar niveau van 2018
Maar kun je 35 jaar oude luchtbehandelingskasten opknappen zodat ze voldoen aan de nieuwste ErP-richtlijnen? En dit zonder dat de hoofdprijs hiervoor wordt betaald? Van Haaften: “Dat is in zekere zin mogelijk. Zo’n kast wordt dan voorzien van allerlei innovaties, van een absorptiewarmtewiel tot aanpassingen op de bevochtigingssecties, met energiezuinige bevochtingingstoepassingen. Verder gaat het om het optimaliseren van de temperatuurtrajecten van de koel- en verwarmingsbatterijen en van de druppelvangers, om kleppen met minder luchtweerstand en om de vervanging van ventilatoren door Fangrids. Daarbij zorgt deze vervanging van die zware elektromotoren door plug-in ventilatoren – en dus de wijziging van wisselstroom naar gelijkstroom – meteen voor een lager energiegebruik en voor een hoger rendement van de ventilator.” Mede door deze optie bespaart de gemeente Harderwijk sinds de opening van het gerenoveerde stadhuis sinds deze zomer 35 procent op haar energiegebruik. “Vertaal je dit in euro’s, dan bespaart de gemeente Harderwijk 8.000 euro, elk jaar opnieuw”, aldus Van Haaften.
‘Langere levensduur, lagere afschrijving’
Van Haaften heeft zijn visie inmiddels in de praktijk gebracht: beide luchtbehandelingskasten in Harderwijk zijn nu bijna ‘ErP 2018-proof’ en voldoen bijna aan de nieuwste eisen, ook op het gebied van warmteterugwinning, efficiency en rendement. Ted Meij: “Op korte termijn levert upgraden vooral een lagere investering op; de kosten hiervoor staan in geen vergelijking met de aanschaf van een nieuwe kast. Je vermijdt zo ook de kosten voor het verticale en horizontale transport, en de kosten voor de aanpassing van de technische installaties en de bouwkundige aanpassingen van de ruimtes.” Op (middel)lange termijn zorgt het volgens Meij voor een langere levensduur, dus een lagere afschrijving. “En dat tegen een hoog rendement, een laag energiegebruik, een verbeterde CO₂-footprint en gegarandeerde continuïteit.” En de volgende stap in upgraden komt er volgens Meij ook aan: ”De luchtbehandelingskast die een gebouwleven lang meegaat.”
Tekst: Mart Rienstra