EU stuurt aan op propaan in kleine splitairconditioners

9 november 2020

De Europese Commissie stuurt aan op de toepassing van propaan (R290) in kleine split-airconditioners. Volgens de Commissie is grootschalige toepassing van dit koudemiddel goed mogelijk, in Azië gebeurt dit al. Waar mogelijk wil de commissie dat er alternatieven voor gefluoreerde koudemiddelen worden gebruikt, en in airco’s tot 7kW is dat technisch mogelijk.

Tekst: Menno van der Hoff

In split-airconditioningsystemen tot 7 kW worden in Europa momenteel uitsluitend F-gassen gebruikt. De EU verplicht de markt via de F-gassenverordening tot een verlaging van het quotum aan CO₂-equivalenten. Om dat proces te ondersteunen, publiceert de EU rapporten over toepassingen met alternatieve koudemiddelen met een laag global warming potential (GWP). 

Monosplits zonder F-gassen
De conclusie van het EC-rapport over airconditioners is dat monosplit-airconditioners (splitsystemen met één binnenunit) zonder gebruik van F-gassen technisch mogelijk zijn. Dat geldt voor airco’s met een koelcapaciteit van minder dan 7 kW. Die kunnen met koudemiddel R290 (propaan) worden gevuld, tenzij nationale wetgeving het gebruik ervan verbiedt. De impact kan groot zijn, gezien het feit dat HFK-koudemiddel in kleine split-airconditioners goed is voor 38 procent van alle HFK-import in voorgevulde apparaten.

In Azië is de propaan-airconditioner al gemeengoed. De productie ligt er op 7 miljoen toestellen per jaar.

Productie en verkoop in Azië
De regelgeving in lidstaten heeft grootschalige introductie van propaan-airco’s in de EU tot nu toe verhinderd. Die blokkade geldt niet voor Aziatische markten waar de productie en verkoop van R290-splittoestellen al enkele jaren plaatsvindt. Sinds 2012 worden deze apparaten door Indiase en (acht) Chinese producenten gefabriceerd. De jaarlijkse productie hiervan telt 7 miljoen toestellen.

Lage GWP-waarde
Een groot voordeel van propaan is zijn laag GWP. Met een waarde van 3 is deze veel lager dan het GWP van R410A (2.088) en R32 (675), momenteel de meest gebruikte koudemiddelen voor airconditioners. Een ander voordeel van R290 is de hoge energie-efficiëntie. Die is hoger dan die van R410A, is in het EU-rapport te lezen. In Duitsland kreeg de propaanairco van Midea het Ecolabel Blue Angel. Dit betekent dat het apparaat de allerhoogste energie-efficiëntie in de markt heeft. Om dit energielabel te krijgen, moet de SEER boven de 7 liggen en de GWP onder de 10.

Duurder dan HFK-airco
Volgens het EU-rapport worden split-airconditioners met propaan binnenkort op de Europese markt gebracht. De prijzen liggen naar verwachting 6 tot 10 procent hoger dan die van HFK-airco’s. Dit heeft te maken met aanpassingen om de veiligheid te garanderen. Het prijsverschil zal volgens het EU-rapport uiteindelijk verdwijnen als de propaan-airco’s grootschalig in Europa worden verkocht.

Mobiele propaan-airco van Midea.

Propaan-airconditioners op Nederlandse markt
Midea, een van de grootste fabrikanten van airconditioningsystemen in China, levert al acht jaar propaansplit-systemen op de thuismarkt. Het bedrijf heeft inmiddels ook voor de Europese markt een lijn split-airconditioners ontwikkeld die zijn gevuld met propaan, en die op korte termijn hier worden geïntroduceerd. Dankzij een kleine vulling vallen ze binnen de Europese regels. “We verkopen in Nederland al mobiele airconditioners met propaan als koudemiddel”, zegt Raymond Wieffering, directeur van Midea Nederland. Volgens hem neemt zijn bedrijf de tijd om goed voorbereid ook met de propaansplit-systemen de Europese markt op te gaan. De marktintroductie was gepland voor 2020 maar is door de coronacrisis uitgesteld tot medio 2021. “We brengen dan split-toestellen op propaan op de markt die een hogere efficiëntie hebben dan de HFK-airco’s.”

CO₂ niet geschikt
Propaan wordt in het rapport aangemerkt als het enige natuurlijke koudemiddel dat voor split-airco’s in aanmerking komt. Daarbij zou het vanaf dit jaar al het standaardkoudemiddel voor mobiele aircosystemen zijn. De opstellers van het rapport stellen dat CO₂ geen geschikt koudemiddel voor de aircosector is. Dat komt onder meer door de hoge werkdrukken en productiekosten die daar het gevolg van zijn. Ook is een transkritisch werkende CO₂ -splitunit minder efficiënt.

Meer vermogen betekent meer koudemiddel
Het rapport concludeert dat het bij monosplitsystemen boven de 7 kW nog wel nodig is om HFK’s toe te passen. Meer vermogen betekent meer koudemiddel, waardoor de vullimieten die vanwege de brandbaarheid voor propaan gelden worden overschreden. Met het oog op brandbaarheid is R410A daarbij het veiligst; het is niet ontvlambaar (A1-klasse) waardoor er geen regels zijn rond ontvlambaarheid. R32 is licht ontvlambaar (A2L-klasse) en heeft op basis hiervan een vullimiet van 1,84 kg. Daarboven moeten aanvullende maatregelen worden getroffen.

Voorkeur voor R32
De EU geeft bij grotere systemen de voorkeur aan R32 boven het traditionele R410A, omdat de klimaatimpact van R32 bij lekkage slechts een derde is van die van R410A. De energie- en kostenefficiëntie van R32 is beter. Daarom zijn koudemiddelen met een GWP hoger dan 750 in nieuwe apparatuur niet langer nodig in monosplitsystemen, tenzij het gebruik van een licht brandbaar koudemiddel (A2L) door lokale bouwvoorschriften en andere wettelijke vereisten wordt tegengehouden. In Nederland is dat niet het geval, mits de vullimiet niet wordt overschreden.

R410A en HFK-afbouw
Uit evaluatie van de huidige EU-markt blijkt dat de meeste kleine monosplitsystemen die in de EU worden verkocht geen R410A meer bevatten. Deze verandering is het gevolg van de HFK-afbouwmaatregel, inclusief de eis dat voorgevulde apparatuur in het quotumsysteem wordt meegewogen. Een groot deel van de markt voldoet dus al aan de verplichting om vanaf 2025 alleen koudemiddelen te gebruiken met een GWP lager dan 750.

Tabel 1. Vullimieten voor R290 in split-airconditioners. Deze tabel is gemaakt op basis van de IEC 60335-2-40-norm en komt uit een rapport dat GIZ voor de Duitse overheid heeft opgesteld.

Zorgen over gebrek aan personeel
Het aantal opleidingslocaties voor brandbare koudemiddelen groeit in de EU. Daardoor neemt de kennis en praktijkervaring met betrekking tot A2L- en A3-koudemiddelen toe, zowel rond productie en installatie als bij gebruik en beheer van systemen. Dat geldt ook voor de beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel. Toch heeft AREA, de overkoepelende Europese organisatie van installateurs waar ook de NVKL bij is aangesloten, zorgen over het gebrek aan voldoende vakbekwaam personeel.

Revisieproces normen en codes
Net als bij de dit jaar in Nederland herziene NEN7600 wordt ook in de EU vooruitgang geboekt bij de herziening van normen en codes om rekening te houden met de technologische ontwikkeling voor A2L en A3-koelmiddelen. De meest relevante normen zijn de EN378 (werkgroep 12) en EN60335-2-40. Deze normen zijn in revisieproces waarbij de vulling voor propaan – in lijn met de EN60335-2-89 – naar verwachting wordt verhoogd. Ook is er steeds meer praktijkkennis op het gebied van risicoanalyses en veiligheid voor A3-koudemiddelen voorhanden, dankzij het door de EU gesubsidieerde LIFE FRONT-project.

Herziening koudemiddelenregels
De F-gassenverordening vereist dat de Europese Commissie rapporten over alternatieve koudemiddelen opstelt, met name voor brandbare koudemiddelen uit klasse A3. Het onderzoek dat ten grondslag ligt aan deze rapporten dient als bijdrage voor de lopende herziening van de EU-regels. Een tussenevaluatie, gepland is voor eind 2021, is bedoeld om ervoor te zorgen dat de regels in overeenstemming zijn met de doelstelling van de Europese Green Deal om de uitstoot van broeikasgassen met 40 procent te verminderen in 2030. In een recent voorstel wil de EC dit opschroeven naar 55 procent. Het streven is daarbij klimaatneutraal te zijn tegen 2050, en een economie te hebben die geen broeikasgassen uitstoot.

Meer laag-GWP-alternatieven
Doordat een aantal nieuwe HFK-mengsels met een laag GWP nog volop in ontwikkeling zijn, is het mogelijk dat in de verdere toekomst nog meer laag-GWP-alternatieven op de markt komen. Een verdere significante verlaging van de GWP, bijvoorbeeld onder de 150, kan dan haalbaar zijn in grotere units. Uit marktbeoordeling door de EU blijkt ook dat verschillende fabrikanten/importeurs al grotere split-airconditioningsystemen verkopen (met vullingen van 3 kg of meer), zoals multisplits en andere typen airconditioners, die niet langer het traditionele R410A als koudemiddel gebruiken.

Conclusie
Het dominante alternatieve koudemiddel is weliswaar R32, maar sommige (indirect werkende) toepassingen die gebruikmaken van met name R290 (propaan) en bepaalde op HFO gebaseerde koudemiddelen zijn inmiddels ook in deze marktsector beschikbaar. Aangezien sommige toestellen een grotere koudemiddelvulling hebben, wat het gebruik van (mild-)brandbare koudemiddelen uitdagender maakt, zal een volledige overschakeling naar natuurlijke klimaatvriendelijkere middelen extra tijd vergen bij dit soort apparatuur. Er wordt echter goede vooruitgang verwacht op de middellange termijn.

Het volledige rapport staat op internet en is via deze link na te lezen.