In memoriam: ing. Ernst Berends 

28 april 2022

Op 7 april overleed Ernst Berends, op 72-jarige leeftijd. Een groot verlies voor zijn familie, vrienden en collega’s. Maar ook voor de koudetechniek, waarin hij een lange staat van dienst had en werd geroemd om zijn deskundigheid en betrokkenheid. IJsbanen waren zijn specialiteit; er is bijna geen ijsmeester die hem niet kent. 

De crematie van Ernst vond plaats op 14 april, in Beuningen. Het was een indrukwekkende bijeenkomst waarbij familie, vrienden en een collega met mooie woorden op zijn leven terugblikten. Daarbij werd ook gesproken over twee passies die een belangrijke rol in het leven van Ernst speelden. De koudetechniek was er daar één van, de andere was de Citroën Traction Avant. Bij de ingang van het crematorium stond een erehaag met 22 van deze Franse oldtimers opgesteld. Het was een indrukwekkend eerbetoon aan Ernst, die in 1973 de trotse eigenaar van een Traction werd en tot kort voor zijn dood zeer actief was in het verenigingsleven rond deze oldtimer, zoals middels voorzitterschappen. De waardering daarvoor was groot, zo maakte de erehaag duidelijk.

Ernst werd op 31 mei 1950 geboren in Diepenveen, waar hij zijn eerste levensjaren woonde, tot hij met zijn ouders, broers en zus naar Nijmegen verhuisde. Daar bleef Ernst tot zijn dood wonen, in het ouderlijk huis. Na het afronden van de middelbare school in deze stad ging hij naar de hts in Den Bosch. Zijn eerste baan kreeg hij bij Grasso Nami in Nijmegen. Dit bedrijf, dat persluchtgereedschap fabriceerde, was onderdeel van Grasso’s Koninklijke Machinefabrieken in Den Bosch, het huidige GEA Refrigeration Netherlands. Bij dit bedrijf, waarvoor hij veel heeft betekend, bleef Ernst werkzaam tot aan zijn overlijden.   

Na zijn periode bij Grasso Nami ging Ernst bij Grenco werken, eveneens onderdeel van het toenmalige Grasso-concern. Bij Grenco was hij actief in de R&D, op het stafbureau. Ernst en zijn collega’s van het stafbureau werden de ‘Willie Wortels van Grenco’ genoemd. Ernst onderscheidde zich daar als ‘Lampje’: voor elk probleem had hij een oplossing. Hij wist de theorie goed aan de praktijk te toetsen en toonde keer op keer aan dat er met de natuurwetten niet te spotten valt.
Met zijn collega’s stond hij aan de bakermat van diverse innovaties, zoals de ejecteurpomp, de windgekoelde condensor, de compactafscheider en de oliewaskolom. Met de enorme praktijkervaring die Ernst snel opbouwde, werd hij veelvuldig gevraagd om allerlei koeltechnische problemen op te lossen. Hij was gespecialiseerd in veldmetingen op het gebied van capaciteit, trillingen en geluid. Steeds weer wist hij daarbij de vinger op de zere plek te leggen.

De erehaag met 22 Citroën Traction Avants, bij de ingang van het crematorium.

In de koudetechniek werden ijs- en sneeuwbanen de specialiteit van Ernst. Hij was binnen de sector de onbetwiste autoriteit op dit vlak en ging als ‘mister IJsbanen’ door het leven. Dat specialisme paste goed bij een van zijn andere hobby’s: schaatsen. Ernst kende nagenoeg alle ijsmeesters in Nederland en was voor hen altijd beschikbaar als vraagbaak, ook tijdens internationale wedstrijden. Tijdens de jaarlijkse bijeenkomsten van Nederlandse ijsmeesters gaf hij vaak lezingen. Inmiddels is de vraag al gesteld wie hem moet vervangen. Ook de ijsmeesters zullen echter beseffen dat Ernst niet vervangbaar is.

Wat het koudemiddel voor het koelen van ijsbanen betreft, had Ernst een duidelijke voorkeur voor ammoniak. Als een ijsbaan toch met een synthetisch koudemiddel werd gekoeld, had volgens hem iemand iets niet begrepen. Ook in het buitenland drukte Ernst zijn stempel op de bouw van ijsbanen, uiteraard met installaties die werden gevuld met een natuurlijk koudemiddel. Dat was ook het geval in China, waar hij in 2020 de olympische ijsbanen bezocht. Ook in 2018 was Ernst in China; toen voor de Refrigeration Expo in Beijing, waar hij op het bijbehorende congres een lezing over ijsbanen gaf. Hij stond er in een enorme zaal, op een enorm podium met een eveneens enorm scherm achter zich. De 400-meterbanen op zijn breed getrokken sheets hadden meer weg van 500-meterbanen, zo schreef hij in het verslag over dit bezoek aan China. Hij ging er in op de toepassing van natuurlijke koudemiddelen voor ijsbanen. Bij de olympische 400-meterwedstrijdbaan viel de keuze uiteindelijk op CO₂-transkritisch.

Ernst op het podium van de Refrigeration Expo in Beijing, met de 400-meterbaan op het enorme scherm.

Ernst heeft veel lezingen gegeven, meestal over ijsbanen, zijn geliefde koudemiddel ammoniak en de geschiedenis van koeling. Dat deed hij op heldere wijze, met weinig woorden en veel plaatjes, en met zijn bekende kwinkslagen. Of het nu een interne avondlezing betrof of een internationale bijeenkomst met honderden mensen: Ernst bleef Ernst. Hij vertelde altijd op zijn eigen, onbevangen manier en wist met een leerzaam en boeiend verhaal iedereen tot op het laatste moment aan zich te binden. Hij gaf onder meer lezingen bij de KNVvK, KIVI en de HHS-TIS in Delft. Daar sprak hij bijvoorbeeld over de ijskelder bij Hofwijck in Voorburg. Deze ijskelder onder de brug naar het kasteeltje werd in 2013 herontdekt.

Binnen de sector was Ernst een van de belangrijke coryfeeën. Tientallen jaren was hij een vooraanstaand en gewaardeerd lid van de KNVvK. Sinds 2007 was hij een trouw lid van de redactieraad van RCC K&L, waarmee hij bijdroeg aan de kwaliteit van het blad waar hij ook regelmatig artikelen voor schreef. Zijn stukken hadden voornamelijk ijsbanen en de toepassing van ammoniak en andere natuurlijke koudemiddelen als onderwerp. Maar ook de geschiedenis van de koeltechniek kwam regelmatig aan bod, zoals in zijn artikelen over ijskelders. Hij ploos er literatuur op na en vond daar inspiratie voor interessante artikelen.

Op de eerste rij, tussen andere gastsprekers op de Refrigeration Expo in Beijing. 

Aan met pensioen gaan, dacht Ernst niet. Zijn grote hobby – de koudetechniek – hield hem op de been, tot het door ziekte niet meer ging. Dat deed hem veel verdriet. Andere hobby’s van Ernst, naast de Traction, waren tuinieren, crosscountry-skiën en wandelen. De Vierdaagse van Nijmegen sloeg hij nooit over. In de herinnering aan Ernst nemen ook zijn jaarlijkse, zeer persoonlijke kerst- en nieuwjaarskaarten een belangrijke plaats in. Hij stuurde altijd een door hem zelf gemaakte compilatie waarin hij poseerde in een koude omgeving, zoals op ski’s in de sneeuw in Noorwegen, op schaatsen op de Weissensee of met een sneeuwbal in zijn hand. Zijn kaarten waren elk jaar weer uniek. We zullen ze missen.

Als persoon was Ernst heel benaderbaar, eerlijk, open en oprecht. Hij had altijd respect voor natuur, techniek en medemens, en gevoel voor humor. Hij communiceerde gemakkelijk op elk niveau: van monteur tot CEO, het maakte Ernst echt niet uit. Hij bleef gewoon zichzelf en werd juist daarom door iedereen gewaardeerd en gerespecteerd. Dat Ernst werd gewaardeerd door zijn collega’s blijkt uit de slotzin die bij de afscheidsplechtigheid op 14 april in Beuningen werd uitgesproken door Leo Kleijweg van GEA: “Ernst, vergeten zullen we je niet snel. Jij stond aan de wieg van de hedendaagse koudetechniek. Jij was ons ‘Lampje’. Maar het lampje is gedoofd. Rust zacht en dank voor alles!”

Met dank voor bijdragen van Leo Kleijweg, John van Rooijen, Harja Blok, Uko Reinders en Dick Havenaar.